Nazwa tej rzeki na Podkarpaciu może przywoływać dziwne skojarzenia. Występuje w niej ponad 300 gatunków

• Rzeka Smarkata na Podkarpaciu to 17-kilometrowy dopływ Trześniówki o niezwykłych walorach przyrodniczych.
• W dolinie rzeki występuje ponad 300 gatunków roślin, zwierząt i grzybów, co czyni ją cennym ekosystemem.
• Od 2024 roku rzekę chroni rezerwat przyrody „Dolina Smarkatej”, który ma charakter krajobrazowy.
• Jakie unikalne gatunki można spotkać w tym rezerwacie i dlaczego jest tak ważny dla regionu?

Smarkata – rzeka o zabawnej nazwie i niezwykłej wartości przyrodniczej

Podkarpacie słynie z malowniczych krajobrazów i bogactwa naturalnego, ale wśród wielu rzek i strumieni regionu wyróżnia się jedna – nie tylko ze względu na walory przyrodnicze, ale i samą nazwę. Smarkata, bo o niej mowa, to prawobrzeżny dopływ Trześniówki, liczący 17 kilometrów długości. Choć jej nazwa często wywołuje uśmiech, ta niepozorna rzeka kryje w sobie ogromne przyrodnicze bogactwo, które doczekało się już oficjalnej ochrony.

Źródła Smarkatej znajdują się we wsi Hadykówka. Rzeka płynie na północny zachód przez Puszczę Sandomierską, tworząc malownicze meandry i rozlewiska. Zasilają ją mniejsze dopływy – m.in. z Kamionki, a także kanały i rowy melioracyjne. Dno Smarkatej jest w większości piaszczyste, miejscami gliniaste, a na jej przebiegu zachowały się starorzecza i torfowiska. Część koryta została uregulowana jeszcze na początku XX wieku, jednak do dziś zachował się naturalny, nieuregulowany odcinek, co czyni ją jedną z ostatnich dzikich rzek północnej części Kotliny Sandomierskiej.

Ponad 300 gatunków w dolinie Smarkatej

Badania przyrodników wykazały, że w dolinie rzeki występuje ponad 300 gatunków roślin, zwierząt, grzybów i śluzowców. To właśnie ta różnorodność stała się podstawą do objęcia części doliny ochroną. Spotkać tu można rzadkie i chronione gatunki owadów, takie jak modliszka zwyczajna czy modraszek telejus, a także wiele gatunków ptaków: żurawia, wilgę, sóweczkę, dzięcioła średniego czy puszczyka. W wodach żyją rak szlachetny, śliz pospolity, a także ryby pospolite – karaś, okoń i inne. Nad rzeką bytują również większe zwierzęta – sarna, dzik, jeleń szlachetny czy łoś.

Równie bogata jest flora. Występują tu m.in. torfowce, bagno zwyczajne, wawrzynek wilczełyko czy widłaki. Dzięki obecności torfowisk i bagien dolina pełni ważną funkcję retencyjną, zatrzymując wodę i tworząc unikatowe siedliska.

Rezerwat przyrody Dolina Smarkatej

Dzięki staraniom przyrodników i leśników, 2 kwietnia 2024 roku powołano rezerwat przyrody „Dolina Smarkatej”. To trzeci rezerwat w Nadleśnictwie Mielec. Obejmuje on powierzchnię 55,94 hektara, a dodatkowo wyznaczono otulinę o powierzchni ponad 155 hektarów. Rezerwat ma charakter krajobrazowy i chroni najbardziej wartościowy fragment doliny rzeki – jej meandrujący bieg, starorzecza, bagna i torfowiska.

Warto podkreślić, że rezerwat nie jest udostępniony do zwiedzania – nie wyznaczono tu szlaków turystycznych. Dzięki temu przyroda pozostaje w dużej mierze nienaruszona, a procesy naturalne mogą przebiegać bez ingerencji człowieka.

Naturalny skarb Podkarpacia

Choć nazwa Smarkata brzmi nieco żartobliwie, rzeka ta jest jednym z najcenniejszych przyrodniczo miejsc Podkarpacia. Łączy w sobie urok dzikiej, meandrującej strugi z bogactwem gatunków, których trudno szukać gdzie indziej. Dolina Smarkatej to żywy dowód na to, że nawet niewielkie cieki wodne mogą mieć ogromne znaczenie. Zarówno dla lokalnych ekosystemów, jak i dla całego regionu.

ZOBACZ: Smarkata. Nazwa tej rzeki na Podkarpaciu może przywoływać dziwne skojarzenia. Występuje w niej ponad 300 gatunków