Ta wieś na Podkarpaciu początkowo była łowiskiem leśnym
Historia tej miejscowości sięga przełomu XVI i XVII wieku, kiedy była częścią powiatu przemyskiego w województwie ruskim. W drugiej połowie XVII wieku należała do starostwa leżajskiego. W XX wieku również przechodziła liczne zmiany administracyjne – w latach 1954–1972 była siedzibą gromady Brzóza Królewska, a w okresie 1973–1976 funkcjonowała jako centrum gminy o tej samej nazwie. Obecnie stanowi siedzibę parafii rzymskokatolickiej św. Jana Chrzciciela, która należy do dekanatu Leżajsk II w archidiecezji przemyskiej.
Brzóza Królewska charakteryzuje się zwartą zabudową i układem południkowym. Graniczy z Maleniskami od wschodu, Huciskiem i Wolą Żarczycką od północy, Wólką Niedźwiedzką od zachodu oraz Biedaczowem i Brzózą Stadnicką od południa. Pierwsze wzmianki o tym miejscu pochodzą z 1565 roku, kiedy funkcjonowało jako łowisko leśne "za brzozą". Wśród królów, którzy odwiedzali te tereny na polowania, byli m.in. Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło i Zygmunt Stary. Znacznie wcześniej, bo w 1409 roku Władysław Jagiełło ufundował parafię w Leżajsku, a kilka dekad później do parafii giedlarowskiej przyłączono Brzózę Królewską i Biedaczów.
Na początku XVII wieku tereny te stały się areną krwawych starć między dwoma magnatami – Łukaszem Opalińskim, starostą leżajskim, a Stanisławem Stadnickim, zwanym "Diabłem łańcuckim". Stadnicki, słynący ze swojej wojowniczej natury, przez lata terroryzował okoliczne wsie i miasta. Po burzliwych konfliktach Opaliński i synowie Stadnickiego zawarli porozumienie i ustalili granice między swoimi dobrami. To właśnie wtedy, na znak porozumienia, na dwóch przeciwległych brzozach wycięto litery: "S" dla Stadnickich i "K" dla dóbr królewskich, dając tym samym początek nazwom Brzóza Stadnicka i Brzóza Królewska.
Polecany artykuł:
Tereny tej wsi na Podkarpaciu były areną walk między dwoma magnatami
Wieś była miejscem schronienia dla okolicznych mieszkańców podczas najazdów tatarskich, powstań kozackich i wojen szwedzkich. Mimo że gleby były tu słabe, to otaczające lasy zapewniały pożywienie i pracę, a dzięki osadnikom, którzy otrzymali okres wolnizny od starosty Opalińskiego, miejscowość zaczęła się dynamicznie rozwijać. Z biegiem lat powstały tu m.in. młyn, tartak oraz karczma, a pod koniec XVIII wieku wieś liczyła już 1,5 tys. mieszkańców.
W 1830 roku Brzóza Królewska stała się siedzibą parafii rzymskokatolickiej, a w 1914 roku z inicjatywy ks. Jakuba Szurleja wybudowano tu murowany kościół. Wieś stosunkowo łagodnie przeszła przez okres II wojny światowej, chociaż Niemcy wywieźli na przymusowe roboty część ludności i rozstrzelali rodzinę Kazaków za ukrywanie Żydów.
Dziś Brzóza Królewska otoczona jest lasami będącymi pozostałością Puszczy Sandomierskiej. Część jej terenu znajduje się w Brzóźniańskim Obszarze Chronionego Krajobrazu, utworzonym w 1992 roku. Znajduje się tu również rezerwat torfowiskowy "Suchy Łuk" o powierzchni niemal 10 hektarów, gdzie można spotkać unikalne rośliny, takie jak żurawina błotna czy rosiczki.
Jednym z ciekawszych zakątków wsi jest obszar zwany Kudłacz – leśna polana z gajówką i uroczyskiem, przy którym znajduje się strumyk oraz stare stawy utworzone wzdłuż doliny małego potoku. W 1991 roku sprowadzono tu bobry z Suwalszczyzny, które zadomowiły się w dolinie Tarlaki. W głębi lasu stoi również pamiątkowy głaz i kaplica poświęcona Julii Zamoyskiej, zbudowana w 1923 roku i odnowiona w 1991 roku.
ZOBACZ: Brzóza Królewska - wieś na Podkarpaciu, która początkowo była łowiskiem leśnym. Jej tereny były areną walk między dwoma magnatami
