Najstarsze miasto w Polsce. Wbrew pozorom to nie Kalisz
Polski historyk i kronikarz Jan Długosz napisał, że najstarszym miastem w Polsce jest Kalisz. Bardzo długo ta informacja była powielana i przyjęło się to za prawdę. Podstawy do traktowania tego za pewnik były naprawdę poważne, gdyż już w starożytności geograf Ptolemeusz z Aleksandrii tworząc mapę ówczesnej Europy i Azji, umieścił na niej ośrodek Calisia. Nie ma natomiast żadnych wskazań, że znajdował się on w tym samym miejscu gdzie dzisiejszy Kalisz i czy w ogóle zamieszkiwali tam jacyś ludzie. Swój głos do tej dyskusji dorzucili językoznawcy, którzy tłumaczą, że nazwa Kalisz nie wzięła się od słowa Calisia, a kał bądź kal, które oznaczało kiedyś bagno.
Wbrew pozorom, ustalenie najstarszego miasta w Polsce nie jest takim łatwym zadaniem. Spowodowane jest to tym, że mianem miasta określa się osady założone na specjalnych prawach za pomocą aktu lokacyjnego. Takie czynności zaczęto jednak praktykować dopiero w XIII wieku.
Gall Anonim się pomylił?
W swoich kronikach Gall Anonim wspominał o głównych ośrodkach życia społecznego nazywając je “urbs" lub “civitas". Wymieniane przez niego miasta to wspomniany Kraków, Wrocław, Sandomierz, Poznań, Gniezno i Płock. Spoglądając jednak na akty lokacyjne i przyjmując je jako główny wyznacznik, lista najstarszych miast w Polsce wygląda zupełnie inaczej. Najwcześniej miejskie prawa uzyskała Złotoryja, założona w 1211 roku. W 1217 roku powstały Lwówek, Opole, Racibórz i Leśnica. W czołowej dziesiątce najstarszych miast znajdują się także Sobótka, Cieszyn, Środa Śląska, Nysa i Ujazd.
Ustalenie najstarszej wsi nieco trudniejsze
Jak wygląda kwestia ustalenia wieku polskich wsi? Tutaj sporą rolę odgrywają archeolodzy, a co za tym idzie, pole do własnych interpretacji jest jeszcze większe. Trudno bowiem określić wiek znalezisk pochodzących sprzed tysięcy lat. Aktualnie za najstarszą wieś w Polsce uważa się położony w województwie małopolskim Grojec. Dawniej mówiono, że pierwsze osady ludzkie pojawiły się tam 2,5 tysiąca lat temu, jednak ewolucja prac pozwoliła na dokładniejsze dane, mówiące o pierwszych śladach życia już około 4500 roku przed naszą erą. Za jedną z najstarszych wsi uchodzi także Grodziszcze, położone w województwie dolnośląskim. Archeolodzy wspominają również Gorzędziej w województwie pomorskim oraz Klon, położony na Mazurach.
